Rahmi Aşkın Türeli: “Bu santral bizim değil, bizim topraklarımıza başka bir ülkenin yaptığı bir yatırım var. Bunun açıklaması nedir?”

CHP İzmir Milletvekili Rahmi Aşkın Türeli, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı konuşmada, “Bu santral kimin, bizim mi Rusların mı? Bildiğiniz gibi Akkuyu CEO’su ve Yönetim Kurulu Başkanı Anastasia Zoteeva” ,, şöyle konuştu: “Diğeri biziz. Biz bu santrali bir devletin topraklarında kendimiz için yapıyoruz. Bu nükleer santral Rusya’ya ait ve bu bizim başka bir ülkenin topraklarında bulunan kendi santralimiz.” Ardından kısa bir süre sonra bir açıklama yaptınız ve şöyle dediniz: ‘Akkuyu Nükleer AŞ, Türkiye Cumhuriyeti’nin vergi mevzuatına ve hukuk kurallarına uygun faaliyet gösteren bir şirkettir, bir Türk şirketidir.’ Tabii ki bir Türk şirketi olacak. Bugün yurt dışına, Almanya’ya, Hollanda’ya açtığımız şirketlerin çoğu da Alman şirketi ya da Hollanda şirketi, doğal olarak o ülkenin mevzuatına alışıyorlar. Bu değil. aslında buradaki teze cevap Sayın Bakanım. Anlaşılan bu bizim değil. Orada başka şeyler de var, Akkuyu Nükleer Anonim Şirketi Üretim ve İnşaat Organizasyon Müdürünün de limanla ilgili açıklamaları var. Yani Rusya yatırımı var ve bu santral bizim değil, bizim arazimize geldi ve başka bir ülke tarafından yapıldı.” Bir yatırım var. Bunun açıklaması nedir?” dedi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2022 Kesin Hesabı ve 2024 Bütçe Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülüyor. Toplantılarda konuşan CHP İzmir Milletvekili Rahmi Aşkın Türeli şunları söyledi:

“İlk önce bir iktidar bakanlığının üyesiydim ekonomi Birkaç rakamın veri içindeki yeri açısından bakayım dedim ve farklı sonuçlara ulaştım; Bunlardan biri şu: Kamu elektrik yatırımlarının toplam kamu yatırımları içindeki payı, yani 10 sektörlü bölümün içinde 10 sektörlü bir bölüm var, 2002’de yüzde 20,8 iken, 2022’de yüzde 7,8’e düştü. Yine Kamu elektrik yatırımlarının milli gelir içindeki payı yüzde 1 iken binde 3’e düştü, yani kamu elektrik yatırımları alanından çekildi. Normalde ne beklenir? Özel sektörün bu alanı tamamlaması bekleniyor. Toplam güç yatırımları açısından bakacağımı düşündüm. Toplam elektrik yatırımlarının toplam yatırımlar içindeki payı 2002’de yüzde 7,7 iken, 2022’de yüzde 2,4’e geriledi; Yine milli gelirdeki payı yüzde 1,5’tan binde 7’ye düştü, yani baktığımızda aslında yatırımlarda bir azalma var. Peki bunun açıklaması nedir? Yani sonucun prestiji açısından -ki bunu anlatacağım şeyle ilişkilendireceğim- bu farklı, daha önceki planlara baktım, Onuncu Plan’a, Onbirinci Plan’a; Mesela orada geleneksel gelecek projeksiyonları var, o projeksiyonlara göre elektrik üretiyoruz, yani sonuçta ekonominin ne kadar, yüzde kaç büyüyeceğini tahmin ediyoruz, değil mi, projeksiyon yapıyoruz? Aynı şekilde bir de güce bağımlılığı var, ‘Ne kadar enerji kullanıyor?’ Biz de buna göre talep projeksiyonları yapıyoruz. Ancak ilginçtir ki, Onuncu Plan’da, Onuncu Plan’ın son yılı olan 2018’de birincil enerji talebi bin ton petrol eşdeğeri cinsinden 154 bin olarak planlanmış ancak gerçekleşme 147.955 olarak gerçekleşmiştir. On Birinci Planda 2023 yılı için 174 bin olarak öngörülmüştü; Artık 2023 kesin, gerçekleşme varsayımı 163 bin. Elektrik enerjisi talebi 2018 yılında 341 bin terawatt saat olarak gerçekleşti. Onuncu Plan’da 2018 yılında hedef 303 bin terawatt saatti. On Birinci Planda 376 bin planlanmıştı ama 325 bin oldu. Kişi başı 4.241 kilowatt saat olması planlanan kişi başı elektrik enerjisi tüketimi 3.698 olurken; Onbirinci Planda 4.324 olan sayı şimdi 3.780 oldu. Peki aslında ilginç olan şu: Hiçbir talep öngörüsü karşılanmadı, peki bu nedir artık? Üretim ve talep arasındaki bu bağlantı nasıl tanımlanıyor? Bu konu hakkında sizden detaylı bilgi almak isterim. Güç fazlalığı mı var, yoksa çok mu fazla güç ürettik? Peki biz iktidar kolunu çok mu destekledik, yani özel sektöre mi açtık, yoksa özelleştirdik mi?

“YENİ ÖZELLEŞTİRMELER YAPILACAĞI SÖYLENDİ. ELEKTRİK ÜRETİMİ VE ELEKTRİK İLETİMİNE AİT ÖZELLEŞTİRMELER YAPILACAĞI SÖYLENDİ. BUNLAR NELER? HANGİSİNİ ÖZELLEŞTİRECEKSİNİZ?”

Tabii bu sadece üretim değil, iletim de var, dağıtım açısından bakıldığında bu çok önemli bir dal. Bunların bir kısmını PPP modeliyle, kamu-özel ortaklık modeliyle yaptık. Türkiye’nin bugüne kadar kamu-özel ortaklığı modeliyle yaptığı toplam yatırım 270; Bunlardan 102’si enerji, yap-işlet, bir kısmı da işletme hakkı devri alanında yapıldı. Enerji yatırımlarının tutarı 21,7 milyar dolar, toplamın yüzde 22’sini oluşturuyor ve farklı. Özelleştirme açısından baktığımızda -doğal olarak bir kısmı özelleştirmeye gidiyor, bir kısmı modelde olmayabilir- Türkiye’nin AKP dönemlerinde yaptığı özelleştirme 63 milyar 383 milyon dolar, toplam 70 milyar dolar. milyar ama bunun yaklaşık 63 milyar doları AKP dönemlerinde yapıldı. Elektrik dağıtımının özelleştirme kısmı 12 milyar 745 milyon dolar, yani yaklaşık yüzde 20’si özelleştirmede. O da çok farklı, geçtiğimiz günlerde Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bütçe görüşmelerinin başına geldiğinde 2024’te yeni özelleştirmeler yapılacağı söylenmişti, bunun bir kısmı da programa dahil edilmişti – o da vardı. OVP ve program. Orada konuşurken elektrik üretimi ve elektrik iletimine ilişkin yeniden özelleştirmelerin olacağını söyledi. Bunlar ne? Hangilerini özelleştireceksiniz? Aslında bazı soruları orada belirtiyorum.

“SEKTÖRDE DIŞA BAĞIMLILIK ORANI NEDİR?”

Dışa bağımlılık güçlü bir şekilde devam ediyor, aslında ilginçtir ki bölüm farklı özel sektörlere açılmış ve her kalkınma planında hep ‘Enerjide dışa bağımlılık azalacak’ derken, dışa bağımlılık azalmıyor tam tersine artıyor . Bakın, tüketilen elektriğin yaklaşık yüzde 70’i ithal kaynaklardan karşılanıyor, fosil yakıtların toplam içindeki payı yüzde 85 civarında, yani elektrik alanında dışa bağımlılık sürüyor. Son dönemde yenilenebilir enerji kaynaklarında gerçekten bir atılım var, hem rüzgarda hem güneşte ama şu var… Yani sonuçta o santralle yenilenebilir enerji üretiyorsunuz ama üretirken makinelerini satın alıyorsunuz. Ekipman ve aletlerin birçoğunu yurt dışından ithal ediyorsunuz ve bu anlamda Türkiye’nin özellikle makine teçhizat konusunda ciddi anlamda dışa bağımlı olduklarını biliyoruz. Bu alanda herhangi bir çalışmanız var mı? Sonuçta aldınız, rüzgar santrali yaptınız, ürettiniz, ‘İyi, temiz enerji’ dediniz ama sonuç şu ki, üretmek için ithalat yapıyorsanız ciddi bir sorun var. Bu, Türk ekonomisinin en büyük sorunlarından biri, çoğu zaman üretim ve ihracatla övünüyoruz ama bazen o üretimi ve ihracatı yapabilmek için yurt dışından aldığımız hammaddenin veya üretimdeki ara girdilerin ve ara malların büyük bir kısmını ithal ediyoruz. Türkiye ortalamasının yüzde 75’i. birçok departmanda seviye ve hatta daha yüksek. Bu anlamda sektördeki dışa bağımlılık oranı nedir? Bu konuyu paylaşırsanız minnettar olurum.

“BU ENERJİ SANTRALİ BİZİM DEĞİL, BİZİM TOPRAĞIMIZA GELEN VE BAŞKA BİR ÜLKENİN YAPTIĞI BİR YATIRIM. BUNUN NASIL BİR AÇIKLAMASI VAR?”

Elbette bu Akkuyu Nükleer Santrali olayı aslında hepimizi, Türkiye’yi ve kamuoyunu meşgul eden konulardan biri. Burada da işin bir tarafı tabi ki nükleer enerji aslında… Bir taraftan ‘temiz enerji’ deniyor ama tehlikesi çok yüksek ve Çernobil’de yaşananlar da aslında şunu gösteriyor; Özel önem verilmesi gereken bir daldır ve bu açıdan baktığımızda Türkiye’de yaşayan insanların, özellikle nükleer santrallerin bulunduğu bölgelerde, nükleer santral yapımına çok güçlü bir şekilde karşı olduklarını görüyoruz. .

Tabii işin bir başka yönü de geçtiğimiz günlerde, ekim ayında gündeme geldi, bu kimin santrali? Bizimki mi yoksa Ruslar mı? Orada Akkuyu CEO’su ve Yönetim Kurulu Başkanı Anastasia Zoteeva, bildiğiniz gibi, ‘Bu santrali başka bir devletin topraklarında kendimiz için inşa ediyoruz. ‘Bu nükleer santral Rusya’ya aittir ve bu bizim başka bir ülkenin topraklarında bulunan kendi santralimizdir.’ Ardından kısa bir süre sonra bir açıklama yaptınız ve şöyle dediniz: ‘Akkuyu Nükleer AŞ, Türkiye Cumhuriyeti’nin vergi mevzuatına ve hukuk kurallarına uygun faaliyet gösteren bir şirkettir, bir Türk şirketidir.’ Tabii ki bir Türk şirketi olacak. Bugün yurtdışında, Almanya’da ve Hollanda’da açtığımız şirketlerin birçoğu aynı anda Alman şirketi ve Hollanda şirketidir; Doğal olarak o ülkenin mevzuatına göre normaldir. Bu aslında buradaki tartışmaya bir cevap değil Sayın Bakanım, dolayısıyla bunun bizim olmadığı çok açık. Orada başka şeyler de var, Akkuyu Nükleer Anonim Şirketi Üretim ve İnşaat Organizasyon Müdürünün de limanla ilgili açıklamaları var. Yani Rusya yatırımı var ve bu santral bizim değil, bizim topraklarımıza gelen başka bir ülkenin yatırımı. Bunun açıklaması nedir? Aslında baktığımızda son derece endişe verici bir durum var.

Lütfen, kamuoyunun bu konudaki şüphelerini ortadan kaldıracak bir yaklaşıma ihtiyaç olduğunu düşünüyorum – yani bir Türk şirketi gibi değil ama tabii ki böyleler.”